Yangın Pompasının Doğru Seçimi İçin Bilinmesi Gereken 4 Kriter

Masdaf Bina Teknolojileri Grubu Ürün Yöneticisi Ezgi BABAÜstün pompa teknolojileri ile su kaynaklarının yönetilmesinde; enerji ve su kaynaklarını verimli kullanan, çevre dostu sürdürülebilir çözümler sunan Masdaf, binalarda ve endüstriyel tesislerde oluşabilecek yangın felaketine karşı da zamanında müdahale imkânı sunarak, binaların güvenliğini sağlamayı hedefliyor.

Fabrikalardan konutlara, alışveriş merkezlerinde okullara, hastanelerden hava alanlarına kadar tüm tesisler her an yangın tehlikesiyle karşı karşıya bulunuyor. Bu tür yaşam alanlarında meydana gelebilecek yangınlarda, itfaiye ekipleri, olay yerine ulaşmadan önce yangın pompaları ile yangına müdahale edilmesi hem yapıların korunması hem de binada yaşayan insanların güvenli bir şekilde olay yerinden tahliye edilmesi açısından büyük önem taşıyor.

“Binalarda ve endüstriyel tesislerde ki sulu yangın söndürme sistemlerinin basınçlandırılmasında kullanılan ve yangınla mücadelede etkili çözümler sunan yangın pompaları su bazlı yangın söndürme sistemlerinin en önemli parçasını oluşturuyor. Etkili çalışan bir yangın pompası ile yangınların neden olduğu zararları minimuma indirmek mümkün” diyen Masdaf Bina Teknolojileri Grubu Ürün Yöneticisi Ezgi BABA, yangın pompalarının, tüm bina tasarım ve uygulamalarının vazgeçilmez bir bileşeni olduğunu belirtti. Ezgi BABA sözlerine şöyle devam etti: “Yangın pompası, su bazlı yangın söndürme sisteminin en önemli parçasını oluşturuyor. Su kaynağı, beslediği sistem için yeterli olmadığı durumlarda suyu gerekli basınca getirmek için kullanılıyor.

Yangın pompasıTürkiye’de ve Dünya’da en çok kullanılan yangın standartları; NFPA 20 ve UL/FM olarak biliniyor. En çok kullanılan pompa tipleri ise uçtan emişli pompa (end-suction), ayrılabilir gövdeli pompa (split case), hat tipi (inline) pompa ve türbin tipi pompa. Birçok yangın pompası çeşidi mevcut. Kurulum projesi için doğru pompa tipini seçmek, aşırı maliyetlerden kaçınmak ve sisteminize zarar verebilecek yetersiz performanstan kaçınmak gerekiyor. Doğru pompa seçimi kadar pompanın ihtiyaç duyduğu doğru çalışma şartlarının sağlanması da önemli. Doğru çalışma ortamı sağlanmaz ise, pompanın performansı düşer ve beklentiyi karşılayamaz”.

Ezgi BABA, binalar veya endüstriyel tesisler için seçilen yangın pompasının doğruluğunu kontrol etmek için; NPSH değeri kontrolü, emişteki su hızı ve basma hattındaki basınç kaybı değerleri, motor seçimi ve UL/FM’li pompa ve ekipmanlarından oluşan toplam 4 temel kritere dikkat çekti:

NPSH değeri kontrolü

“Pompalarda kavitasyonu önlemek için NPSH (emmedeki net pozitif yük) değeri, çok büyük önem arz ediyor. Yangın pompalarında bu değer, sadece çalışma noktasında değil; NFPA 20’ye uygun pompalar için %150 debide, %65’in üstünde basınç sağlayan noktada kontrol edilmelidir. Örneğin bu noktada pompa NPSH değeri ≥8 çıkarsa, pompanın emişinde pozitif yük yaratmak gerekiyor. Yoksa pompa, yangın esnasında gerektiği şekilde çalışamaz; %150 güvenlik noktasına ulaşamaz. Yeterince emmede pozitif yük sağlanamayacaksa pompanın NPSH değeri mümkün olduğu kadar küçük seçilmelidir.

Tesisat için NPSH değerinin hesaplanmasını incelediğimizde, pompanın emiş tarafında; vanalama, redüksiyon, boru çapı, sürtünme kayıpları, mesafe gibi hesabın içine giren, %150 debi noktasındaki su hızıyla beraber maksimize olan bir direnç durumu söz konusu oluyor. Bu direnç, metre cinsinden yüksek değerlere ulaşabiliyor. Örnekte görüldüğü üzere 8 m NPSH değerindeki çalışma koşulu, o pompanın emiş tarafındaki (+) yüke bağlıdır.

NPSH değeri kontrolü 

Her ne kadar NFPA kuralları emmede pozitif yük zorunluluğu getirse de yangın esnasında bu değer (emmedeki pozitif yük) azalabiliyor. UL/FM kurallarına bakarsak, pompada %150 debi noktasında (-) 4,5 metre suction lift değeri garanti altına alınıyor ve sertifikasyon testleri ile doğrulanıyor.

Emişteki su hızı ve basma hattındaki basınç kaybı

NFPA 20’ye göre, %150 debide pompa emiş tesisatındaki su hızı max. 4,6 m/s olabilir. Bu sebeple pompa emiş flanşının nominal büyüklüğü ile bu hızı sağlayacak tesisat çapı arasında, büyük bir oransal fark olması durumunda, ciddi bir basınç kaybı oluşacaktır. Aynı şekilde, basma tarafında pompanın nominal çapı, olması gereken çapın altında olursa, örneğin, 2000 gpm (454 m3/h) debide seçilen pompanın basma flanş ölçüsü DN 125 olsun.

Q (debi) = A (alan) . V (hız)

454*1,5 /3600 = π.0,125²     . V        →   V ˃13 mss  

                                    4

Bu da pompanın çıkışındaki redüksiyonda ciddi bir basınç kaybı oluşturarak pompa performansının sisteme iletilememesine sebep oluyor.

Motor Seçimi

Yangın pompası motor seçimleri, sertifikasyon gereği normal santrifüj pompalardan farklı yapılıyor.

NFPA 20’ye göre; pompa, söndürme esnasında olası artan debi ihtiyacında yeterli basıncı koruyabilmesi için %150 debi talebinde bile, istenen basıncın min. %65 ini sağlayabilmelidir. Düşük kapasitelerde ise tesisatın korunması amaçlanarak pompa çıkış basıncı nominal basıncın %140 ‘ını geçmemelidir.

Bir yangın pompasının NFPA 20’ye uygun olabilmesi için pompanın %150 debide, min. %65 basınçta çektiği gücün altında seçilmemesi gerekiyor. Aksi halde motor yetersiz kalır ve sistem riske girer. Motor seçimi, pano seçimini de beraberinde getiriyor. Yetersiz pano seçimi, yetersiz şalt malzemesi kullanımına sebep oluyor. Bunun yanında yangın pompası motor gücü seçiminin UL/FM’e uygun olabilmesi için NFPA 20’nin istediği şartı sağlamasına ek olarak, pompanın motor gücünün pik güçte seçilmesi gerekiyor. Çünkü normal şartlarda eğriyi %150 debide teorik olarak kesebilir ;fakat gerçekte pompa, eğrinin son noktasına kadar çalışabiliyor. Son noktada çalışabilmesi için de pik güçte motor kullanmak gerekiyor. Aşağıda olması gereken pompa eğrileri ve motor gücü seçim noktaları mevcuttur;

Pompa eğrileri ve motor gücü seçim noktaları 

UL/FMli Pompa ve Ekipmanları

NFPA (Yangından Korunma Derneği); yangın, elektrik ve ilgili tehlikelerden kaynaklanan ölüm, yaralanma, mülk ve ekonomik kayıpların giderilmesine yönelik uluslararası bir kar amacı gütmeyen bir kurumdur.

UL, güvenlik ve emniyet konusunda standart hazırlayan ve bu standartlar kapsamında ürünlerin güvenilirliğini test eden bağımsız bir sertifikasyon kuruluşudur.

FM Approved, FM Global’in (Yangın, doğal afet ve benzeri risklere karşı sigorta firması) şirketler için endüstriyel ticari ürün ve servisleri sertifikalandıran birimidir.

Standartlar

Bu sebeple NFPA li olarak önerilen tüm ekipmanlar, yangın için tasarlanmıştır. Fakat UL ve FM logolu olan tüm ekipmanlar yangından korunma amaçlı değildir. UL ve FM’in yangından korunma ile ilgili standart belge numaraları, hem ürün sertifikalarında hem de ürün etiketi üzerinde yer alıyor.

Belge numaraları:

UL 218 Yangın Pompası Kontrol Paneli

UL 448A Yangın Pompası Kaplini ve Bağlantı mili

UL 1004-5 Yangın Pompası Elektrik Motoru

UL 1247 Yangın Pompası Dizel Motoru

UL 448 Santrifüj Yangın Pompası

FM 1321 Elektrik Kumanda Panosu

FM 1323 Dizel Kumanda Panosu

FM 1333 Yangın Pompası Dizel Motoru

FM 1336 Yangın Pompası Kaplini ve Bağlantı mili

FM 1311 Split Case Santrifüj Yangın Pompası

FM 1312 Düşey Türbin Santrifüj Yangın Pompası

FM 1313 Pozitif Deplasmanlı Yangın Pompası

FM 1319 Uçtan Emişli Santrifüj Yangın Pompası

FM 1371 In-line Santrifüj Yangın Pompası

Sertifikalı ürünün ilgili standarda uygun tasarlanması üreticinin kontrolündedir. Fakat doğru pompa seçimi, üretici kadar uygulamacıyı da ilgilendiriyor. Çünkü doğru pompa seçimi yapılmazsa, yapılan tesisatın da önemi kalmaz. Yangın pompası, her ne kadar yangın söndürme amaçlı bir ürün olmasa da yangının büyümesini önlemekte önemli rol üstleniyor. Yangının saniyeler içerisinde yayıldığını düşünürsek bu ürünlerin çalışmasında, saniyelerin çok büyük önemi vardır. Doğru ürün seçimi hayat kurtarır”.