Şehirlerde Bina Verimliliği Çalışmalarının İvmelendirilmesi (Accelerating Building Efficiency) Kent Liderleri için Tavsiyeler

Sentez Raporu2050'ye gelindiğinde dünya nüfusunun yaklaşık %70'i şehirlerde yaşıyor olacak. Günümüzde, binalarda enerji ve kaynak kullanımını en aza indirirken daha temiz hava, daha konforlu evler ve çalışma alanları ve de daha düşük hizmet faturaları gibi yüksek performansa dair faydaları optimize eden mimari tasarımlar, inşaat uygulamaları ve teknolojileri mevcuttur. Ayrıca, iyileştirilmiş bina verimliliği kent liderleri ve yerel planlayıcılar için bir kazanımdır: enerji tasarrufuna yapılan her 1$'lık yatırım, elektrik santralleri ve elektrik dağıtımına gidecek 2$'ın tasarruf edilmesini sağlar.

Şehirlerde Bina Verimliliği Çalışmalarının İvmelendirilmesi (Accelerating Building Efficiency) Kent Liderleri için Sekiz Eylem, binaları on yıllar süren verimsizliğe “hapsetmeden” önce daha iyi binalar sunabilmek üzere ilerisi için izlenecek bir yol sunmaktadır—bu yolu izlemek, küresel kalkınma hedeflerimizi (SDG'ler) karşılamada kilit öneme sahip olacaktır. Rapor, karar vericilerin, şehirlerindeki dönüştürücü değişimi planlamalarına yardımcı olacak sekiz politika ve eylem kategorisine odaklanmaktadır.
Bina enerji performansını yönlendirecek tedbirler, şehirlerin örnek olacak eylemlerin ve başarıyı getirecek koşulların altını çizer

Birleşmiş Milletler Herkes için Sürdürülebilir Enerji İnisiyatifi, 2030'a gelindiğinde enerji verimliliğindeki küresel iyileşme oranını ikiye katlamayı hedeflemektedir.

Eğer bu iddialı hedefe ulaşmak istiyorsak yerel yönetimler, ulusal düzeydeki politikalarla uyumlu bir şekilde çalışarak önemli bir rol oynayabilirler ve oynamalıdırlar. Enerji kullanımımız ne kadar verimli olursa var olan güç kaynaklarımızı o denli esnetebilir ve yenilenebilir enerji teknolojilerimiz enerji talebini karşılamaya o denli katkıda bulunabilir. Daha etkili bina çözümleri alabilmek için kamu ve özel yatırımları kaydırmamız gerekir.

SENTEZ RAPORU
Bu rehber, dünya genelindeki şehirlerde yerel yönetimlere ve diğer kent liderlerine, topluluklarında bina verimlilik eylemlerine hız verecek temeli, rehberliği ve araçları sağlar. Temel hedef kitlesi kentsel bölgelerdeki yerel yönetim görevlileridir.
Verimli binalar—doğal kaynakları çok verimli şekilde kullanan binalar— sürdürülebilir kalkınmaya erişebilmek açısından kritik öneme sahiptir:“Üçlü kâr hanesi”olarak adlandırılan faydalar yaratarak ekonomik, sosyal ve çevresel fırsatları birleştirirler.

▪ Ekonomik kalkınma: Binalar küresel enerji tüketiminin %32'sinden ve küresel düzeyde insan kaynaklı CO2 emisyonunun dörtte birinden
sorumludur.
1- Enerji maliyetleri bir hane ya da işletme bütçesinde önemli bir yük oluşturabilir.
Bina verimliliği gibi önlemler aracılığıyla enerji verimliliğini artırmak 2020'ye gelindiğinde gelişmekte olan ülkelerin yarısından fazlasında
enerji talebi büyümesini yavaşlatma potansiyeline sahiptir. Enerji verimliliği için harcanan ek her bir 1$, enerji arzı yatırımlarına harcanacak
ortalama 2$'dan fazlasına engel olur.
2- Bina verimliliği diğer stratejik yatırımlar için sermaye ortaya çıkararak sınırlı finansal ve insan kaynağı için rekabet eden farklı taleplerle karşı karşıya kalan şehir yöneticilerine yardımcı olur.
3- Sosyal kalkınma: Mevcut görünüm, 2050'ye gelindiğinde dünya nüfusunun %66'sının şehirlerde yaşayacağına işaret etmektedir.
4- Binalar, kent peyzajımızın yapıtaşını oluşturur.

Bugün elimizde, binalara ve kentsel çevreye yönelik kaynak verimli planlama ve tasarımla yarının şehirlerini ve binalarını şekillendirmek
ve verimsizliğe “hapsolmuşluğu” engellemek açısından muazzam bir fırsat bulunmaktadır.
Önümüzdeki on yıllarda şehirler çok hızlı kentleşmeyle karşı karşıya kalırken binalar giderek artan bir rol oynayacaktır. Verimli binalar milyonlarca insanın hayatının kalitesinin artmasına yardımcı olabilirler çünkü sıklıkla yüksel kaliteli binalardır, daha konforludurlar ve hem iç mekânda hem dış mekânda daha iyi hava kalitesine sahiptirler. Enerji verimliliği mevcut elektrik kaynaklarını esneterek kent sakinlerine daha iyi enerji erişimi, güvenilirlik ve güvenlik sağlamaya yardımcı olur.

▪ Çevresel sürdürülebilirlik: Uluslararası Enerji Ajansının (IEA) bir çalışmasının gösterdiği üzere küresel ölçekte uygulandığında enerji ve rimliliği önlemleri, sera gazı salınımını normal şartlara göre %83 oranında azaltmak suretiyle CO2 emisyonunda 2050'ye gelindiğinde 5,8 milyar tona (Gt) ulaşabilecek oranda bir tasarruf sağlayabilir.

5- Bu teknolojilerin çoğu bugün ticari anlamda kullanılabilir durumdadır ve bir çoğu görece kısa geri ödeme sürelerinde pozitif finansal geri dönüşler sağlamaktadır.

6- Dünyanın çoğu bölgesindeki hızlı kentleşme, inşa edilen çevrelerin öngörülemeyen biçimde büyümesine yol açacaktır.

Bu binaları nasıl inşa edeceğimiz, tasarlayacağımız ve işleteceğimize ilişkin bugün yapacağımız seçimler kent hizmetlerini ve yaşanabilirliği on yıllar boyu etkileyecektir. Verimli, yüksek performanslı ve üretken binalar inşa etmek sürdürülebilir şehirler oluşturmada önemli bir faktör olacaktır ve ardından bölgesel ve ulusal düzeyde sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmada katkısı olacaktır.
Yerel yönetimler mal sahibi/yatırımcı, toparlayıcı/yönetici ve düzenleyici olarak topluluklarındaki yeni ve mevcut binaların verimliliğine etki edebilirler. Yerel yönetimler, hedef koymaktan ve örneklerle liderlik etmekten yasal mevzuatı ve performans sistemini uygulamaya,
finansal ve finansal olmayan teşvik sağlamaya ve enerji ya da su verimliliğini izleyen ya da finanse eden iş vakalarını iyileştirecek biçimde inşa etmek konusunda paydaşları desteklemeye dek genişleyebilen bir dizi politika seçeneği uygulamaya koyabilirler.
Verimlilik hedefleri yerel yönetimlerin ve toplulukların spesifik öncelikleriyle bağlantılı olmalıdır ve yönetimin ve vatandaşların suyu, enerjiyi ve atıkları uygun biçimde optimize etmesini, en aza indirmesini ya da yönetmesini sağlamalıdır. Politikalar ve programlar ısıtma, soğutma,
aydınlatma ve kullanma suyu sağlamada kullanılan kaynakların verimli kullanımını ve yanı sıra bir binada kullanılan teçhizatların ve ekipmanın işletmesini destekleyebilir.
Bu rapor, hem topluluklarda hem kuruluşlarda verimliliği artırmaya yönelik eylemleri belirlemek ve öncelikli hale getirmek için bir başucu rehberi görevi görmektedir.
Çok paydaşlı, bütünleyici planlama çabalarını bünyesinde toplayan politika geliştirme süreçleri etkili bir araç olabilir. Bina sektörünü ilişkilendiren bütünleyici planlama, yönetim, politikalar ve karar alımı hakkında bilgilendirmeye yardımcı olur. Bina verimliliğinin daha
geniş kentsel planlama faaliyetlerine entegre edilmesi, bir yönetim içindeki farklı departmanlarda verimlilik stratejilerinin kurumsallaşmasına yardımcı olabilir.
İzlenen politikalar, tüm aktörlerin çıkarlarının bir binanın yaşam döngüsünün her aşamasında maliyet-etkin verimlilik seçeneklerinin uygulanması etrafında birleştirilmesine yardım eder. Bu aşamalar ve onların enerji ve kaynak performansıyla olan ilişkisi aşağıda belirtildiği gibidir:

Sektörlere göre Ekonomik Emisyon Azaltımı Potansiyeli, 2030▪ Toprak kullanımı ve diğer kentsel planlama kararları inşaatın önerilmesinin hem öncesinde hem sonrasında binaları etkileyebilir. Hâlihazırda uygulanan politikalar bina tasarımının pek çok yönünü belirleyebilir. Kentsel planlama arazi geliştirme üzerinde bir sınırlama olarak görev yapar ve bir şehrin ya da mahallenin sağlığının, emniyetinin ya da diğer arzulanan özelliklerinin iyileştirilmesini destekleyebilir. Kentsel planlamayı enerji ve kaynak planlama ile birleştirmek inşa edilen kentsel çevrede verimliliği artırmak adına eşsiz bir fırsat sunar.
▪ Tasarım ve inşaat süreci bir binanın konumlandırması, yönü, şekli ve yüksekliğinin yanı sıra yapı malzemelerini ve tasarım özelliklerini de içerir. Bu faktörler ve inşaat sürecinin kalitesi, binanın iç mekân ve dış mekân konforunu ve enerji performansını belirler.
▪ Bina satışa ya da kiraya çıkarıldığında şehir planlamacı, emlakçı, eksper, mal sahibi ve banka gayrimenkul değerleme sürecinde binanın verimliliğini göz önünde bulundurabiliyor olmalıdırlar. Ek olarak, enerji kullanımı da dahil olmak üzere ileride oluşacak işletme maliyetleri, bankanın potansiyel alıcılara dair kredi değerlendirmesinde bir unsur olmalıdır.
Mevcut bir bina içerisine yeni kiracı alanı inşa etmek, yüksek performanslı, aydınlatma ve enerji kontrol sistemleri dahil kaynak tasarruflu opsiyonlara yatırım yapma fırsatı yaratır.
▪ Kiracılar ve mal sahipleri sürekli operasyon ve bakıma ilişkin kararlar alırlar. Bu kararların pek çoğu ısıtma ya da soğutma zamanlamasının oluşturulmasından ekipmanın ne sıklıkla ayar edileceğine dek kaynak kullanımını etkiler ve verimliliği artırmak için bir fırsat sunar.
▪ Mevcut binalar, ekipmanı güncellemek, tasarımı yenilemek ve bina sistemlerinin iyi çalıştığından, enerji ve su verimli olduğundan emin olmak için periyodik olarak verimlilik güçlendirmesine ihtiyaç duyarlar. Mahal ısıtma, havalandırma ve iklimlendirme (HVAC), su ısıtma, yalıtım, su armatürleri, enerji kontrol sistemleri ve aydınlatma sistemlerinde yapılan iyileştirmeler yaygın güçlendirme önlemlerindendir.
▪ Son olarak, bir bina büyük bir yeniden inşa sürecinden geçebilir ya da hakkında dekonstrüksiyon ya da yıkım kararı verilmiş olabilir ve bu
durumda döngü yeniden başlar ve verimliliği artıracak yeni fırsatlar sunar.

Bina verimliliğinin önünde çeşitli engeller bulunabilir ve bunlar verimliliğin, yatırım açısından daha düşük önceliğe sahip olmasına neden olur. Daha spesifik olmak gerekirse, yerel yönetimler genellikle bir “verimlilik açığı” ile karşı karşıya kalırlar; bu, teknik olarak mümkün
olan tasarruf ile kolayca ulaşılabilen tasarruf arasındaki fark olarak tanımlanır. Verimliliği artırmanın önündeki engeller, ülkeler ve şehirler arasında şiddetleri değişse de çok güçlüdür.
7- Bu engeller pazarla ilgili, finansal, teknik, kurumsal ve farkındalıkla ilgili konularda olabilir ve insanları verimlilik yatırımları yapmaktan alıkoyar ya da caydırır.

Politikalar, tüm aktörlerin çıkarlarını bir binanın yaşam döngüsünün her aşamasında bina verimliliğini ikna edici bir seçenek olarak birleştirebildiği zaman bu engellerin aşılmasına yardımcı olur. (bkz. Şekil 2).
Politika paketleri, herhangi bir pazarda enerji verimliliği karşısındaki temel engelleri hedefleyecek, verimlilik açığını azaltacak ve verimlilik çözümlerini ve yatırımı yükseltmek için bir fırsat yaratacak şekilde tasarlanabilir.

Yapılı çevrenin enerji verimliliğini iyileştirmek için yerel yönetimin eylem seçenekleri sekiz kategoride sıralanabilir:
▪ EYLEM 1: Bina verimliliği mevzuatı ve standartları yeni ya da mevcut binaların ya da sistemlerinin tasarımı, inşası ve/veya işletmesinde minimum düzeyde enerji verimliliği gerektiren düzenleyici araçlardır. İyi tasarlanıp uygulandığında yasal mevzuat ve standartlar, bir binanın yaşam süresi boyunca enerji harcamalarını maliyet etkin bir şekilde azaltabilir.
▪ EYLEM 2: Verimlilik artırıcı hedefler yerel yönetim tarafından koyulabilen, şehir genelinde topluluk düzeyinde ya da kamuya ait ya da kamu tarafından kiralanmış bina stokunda uygulanan enerji azaltma hedefleridir. Şehir yönetimleri, özel sektörü özendirmek amacıyla gönüllü hedefler de sunabilir.
Daha Verimli Binalara Köprü Kurma▪ EYLEM 3: Performans bilgisi ve sertifikasyonlar bina sahiplerinin, yöneticilerin ve sakinlerin enerji işletme kararlarını bilgiye dayanarak
almasına olanak verir. Şeffaf, zamanında bilgilendirme karar vericilerin ve şehir liderlerinin hedefler karşısında performansı ölçmesine ve
izlemesine olanak sağlar. Bina performansı tedbirlerine ilişkin örnekler şunları içerir: enerji etütleri gereği, mevcut sistemlerin değerlendi-
rilmesi, sınıflandırma ve sertifika programlarının resmi hale getirilmesi ve enerji performansını ortaya çıkaran gereklerin uygulanması.
EYLEM 4: Teşvikler ve finansman, enerji verimliliği projelerinin ilk yatırım giderleri ve “bölünmüş teşvikler” gibi ekonomik bariyerleri aşmasına yardımcı olabilir. Bunlar arasında hibeler ve indirimler, enerji tasarruflu senet ve ipotek finansmanı, vergi teşvikleri, bina izinleri için öncelikli işlem, kat alanı izinleri, senet ve ipotek finansmanı, döner krediler, özel kredi limitleri ve risk paylaşımı olanakları yer alır.
EYLEM 5: Örneklerle hükümet liderliği, hükümetin, piyasada verimli binalara daha fazla talep/kabul oluşturacak örnekler olan tedbirleri ve projeleri hayata geçirmesidir. Bu yaklaşım, kamu bina stokunu iyileştirme, özel-kamu ortaklığı pilot projeler, iddialı enerji verimliliği standartları ve hedefleri koyma, verimli ürünler ve hizmetleri teşvik etme ya da tedarik edilmesini zorunlu koşma, ve enerji hizmeti veren şirket (ESCO) pazarını belediye enerji performansı ihalesi ile canlandırma gibi biçimler alabilir.
EYLEM 6: Özel bina sahibi, yöneticisi ve sakininin angajmanı bina paydaşlarını motive etmeye yarayan teknik programları içerir. Bu programlar arasında, verimli binalar için yerel ortaklıklar, “yeşil kiralama” rehberi, yarışmalar ve ödüller, bilgi masası ya da bilgilendirme ekranı aracılığıyla kullanıcı geri bildirimleri gibi davranışsal mekanizmalar ve stratejik enerji yönetimi faaliyetleri bulunur.
Yapılı Çevre için Politika SeçenekleriEYLEM 7: Teknik ve finansal hizmet sağlayıcının dahil olması, verimlilik için talebi karşılayacak ve hızlandıracak becerilerin ve iş modellerinin gelişimini kolaylaştırır. Bunun içinde teknik işgücü eğitimi, performans sözleşmesi hakkında tedarik memurlarının eğitimi, yatırım koşullarını standardize etmeye ve sözleşme masrafını azaltmaya yardım edecek finans endüstrisi ile temas, döner kredi fonları ya da özel kredi limitleri koyma ve yatırımcılar için kamu-özel risk paylaşım olanaklarının değerlendirilmesi yer alır.
EYLEM 8: Kamu hizmetleri kuruluşları ile çalışmak enerji kullanım verilerine erişimi artırır ve kuruluşların, müşterilerini daha enerji verimli hale getirecek çabalarını destekler. Birkaçını saymak gerekirse bu programlar enerji kullanım verilerine erişim, kamu yararına fonlar, enerji faturası üzerinden finansman, gelir ayrıklaştırma ve talep-karşılama programlarını içerir.
Bireysel politikalar birbirini güçlendirebilir ve tamamlayabilir. Şehir plancıları ya da yetkililer, bir bina sektörü eylem planı ya da politika önlem paketi aracılığıyla bir dizi entegre, bağlantılı politikaların tasarlanmasının ve planlamasının sonuçlarını ve etkilerini iyileştirebilirler. Bu rehber, bu tür bir planın oluşturulması için tasarlanmıştır. Bir eylem planının ana adımları hedefi belirlemeyi, sürecin yönetiminin belirlenmesini, yerel teknik uzmanlarla çalışmayı, finansmanı sağlamayı, paydaşları harekete geçirmeyi ve ilerlemeyi izlemeyi içerir.

Politika yapıcıların karşılaştığı temel bir sorun bina verimliliğine ve bununla ilgili politika oluşturmaya nasıl başlanacağıdır. Aşağıda belirtilenleri tanımlamak tavsiye edilir
(bknz Şekil 3):
▪ Binalarda enerji verimliliğini artırmak için hangi araçlara başvurulacağı
▪ Politika ve programların binalardaki verimliliği nasıl destekleyebileceği.
▪ Kimin enerji verimli binaların artışına destek verebileceği

Ne?
▪ “Ne” sorusunu yanıtlamak için gereken ilk adım, bir şehrin mevcut kurumsal ve hukuki oluşumunu ve çerçevesini, bina stoku ve enerji kullanımına ilişkin mevcut veriyi ve temel paydaşları (kapsam) değerlendirmek ve anlamaktır.
▪ Bir sonraki adım amaçların ve hedeflerin seçimine odaklanmaktır. Hedefler cesur ve iddialı olmalıdır. Şehirler enerji tasarrufu, CO2 indirimi ya da diğer spesifik faydalar söz konusu olduğunda geniş hedefler koymayı seçebilirler. Bir hedef net bir zaman çizelgesini de içermelidir.
▪ Ancak, yapılı bir çevrenin daha enerji verimli olacak şekilde dönüştürecek bir stratejinin tasarlanması basit bir süreç değildir ve başarılı
olabilmesi için önceliklendirme gerekir.

Bina Verimliliğine İlişkin Eylem için Yol Gösterici Yol HaritasıNasıl?
▪ Bir eylem planı “Nasıl?” adımının önemli bir parçasıdır çünkü hedefler konulmasına ve planlamadan uygulamaya geçilmesine yardımcı olur. Sağlam bir eylem planı, politika yapıcıların zaman içinde gerçekleşen ilerlemeyi değerlendirmelerine olanak veren bir dizi performans göstergesi içerir.
▪ Geliştirilmesi gereken yerel kapasitelerin belirlenmesi önemlidir. İşgücü kapasitesinin güçlü yanları ve açıklarının erken tespit edilmesi,
uygulama, hukuki konular ve teknolojik bilgiye dair hususlarda gerekebilecek teknik destek ve eğitimler hakkında bilgi verici olur.
▪ Finansal açıdan izlenecek yolun tasarımına zaman ve kaynak yatırma bir bina verimliliği politikaları paketinin başarıyla uygulanması
açısından çok önemlidir. Kaliteli bir finansman stratejisi olmadan bu eylemlerin fazla bir değişim sağlaması mümkün değildir.

Kim?
Binaların Yönetimiyle İlgilenen Paydaşlar▪ Sürecin bir parçası olarak yerel yönetimler kendi kurumlarını düşünerek işe başlayabilirler.
Başarılı bir uygulama genelde, belediye departmanlarının kendi arasında olduğu kadar bunların il/devlet ve ulusal yönetim ile arasında kayda değer bir koordinasyonu gerektirir. Hükümetin farklı bakanlıkları ya da departmanları tarafından yürütülen eylemler arasında uyum olmaması sorunlara neden olur. Kurumsal güçlüklerle uğraşmak ve doğru kapasitelerin mevcut olduğundan emin olmak için planlama sürecinde temel rolleri ve oyuncuları belirlemek faydalıdır.
▪ Çok paydaşlı süreçler oluşturmak şehirlerin, farklı grupların ihtiyaçlarını ve çıkarlarını belirlemesine olanak sağlar ve program ya da politikaların erken değerlendirilmesini mümkün kılar. Paydaş angajmanı sonrasında sanayi oyuncularıyla işbirlikçi ilişkileri teşvik edici olabilir ve programın kabulüne hizmet edebilir.
Zorunlu bina etütleri gibi düzenlemeye dair gereklilikler söz konusu olduğunda daha yüksek uyum oranlarını teşvik eder.
▪ Politikalar başarıya ulaşmadığında ya da düşük performansla uygulandığında genellikle sebebi net bir yetkilinin ya da hesap verilebilirliğin bulunmamasıdır. Programın temelindeki yönetim yapısına gereken özen gösterilmelidir. Bir yönetim çerçevesi belirlemek için hükümet içerisinde, kimin, eylem planının hangi bölümlerinden sorumlu olduğunun tanımlanması gerekir.

Son olarak, politika hedeflerinin karşılandığını doğrulamak için politika yapıcıların, zaman içerisinde elde edilen ilerlemeyi takip edecek ölçüm ve değerlendirme yaklaşımlarını planlamalarına dahil etmeleri gerekir.
Bir Binanın Yaşam DöngüsüBina verimliliği eylemlerinin sonuçları şehir, politika, bina, ya da hatta bina sakini düzeyinde izlenebilir.
Bina verimlilik politikasına ya da teknik desteğe odaklanan bir dizi araçlar piyasada rahatça bulunabilir. Politika araçları, belediye düzeyinde politika yapanların politika döngüsünü incelemesine ve politika paketlerini etkin biçimde uygulamasına yardım eder; proje araçları bir inşaat ya da yenileme bina projesini tasarlamaya, bina enerji performansını hesaplamaya ve potansiyel tasarrufu tahmin etmeye yardımcı olur.

Sonuç olarak, tek bir hükümet politikası ya da programı kendi başına daha verimli binalara doğru dönüşümü sağlayamasa da farklı politikaların ve diğer ilgili eylemlerin akıllıca kombinasyonu, binaların zaman içerisinde çok daha verimli olmasına yardımcı olabilir ve gelecek on yıllarda şehirlere ve sakinlerine pek çok fayda sağlar.

DİĞER BÖLÜMLERDEN İŞE YARAR TEMEL BİLGİLER
Bu bölüm, Şehirlerde Bina Verimliliği Çalışmalarının İvmelendirilmesi (Accelerating Building Efficiency) ana raporundan alınma temel bilgileri bir araya getirmektedir.
Daha fazla ayrıntı için raporun tamamına bakınız:www.wri.org/buildingefficiency ya da web sitemizi ziyaret ediniz: www.buildingefficiencyinitiative.org.