TTMD, Hava ve Yüzey Dezenfeksiyonu için Ultraviyole Mikrop Öldürücü Işınlamanın (UVGI) Temelleri Eğitimi

İrfan Çelimli’nin yürüttüğü etkinlikte İlker Devrim Atalay sunum yaptı.İç hava kalitesinin insan sağlığı açısından önemine ve DSÖ verilerine göre her yıl 4 milyon insanın iç hava kalitesi yetersizliğinden öldüğüne dikkat çekerek sunumuna başlayan Atalay; mikro-organizmalar, yanma sonucu oluşan parçacıklar, tozlar ve kimyasalları iç hava kalitesini etkileyen başlıca faktörler olarak sıraladıktan sonra iç mekan mikrobiyal kontrol yaklaşımları hakkında bilgi verdi verdi: “UVGI kavramı, mikrop kırıcı ışınlama anlamına gelmektedir. UVGI, ultraviyole mikrop kırıcı ışınlama kısa dalga UV-C ışınları ile nükleik asitleri yok ederek ve DNA-RNA’larını bozarak mikroorganizmaları öldürmek veya inaktif etme yöntemidir. UVGI gıda, hava, su şartlandırma endüstrisinde yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. UV ışınlar elektromanyetik spektrumda dalgaboyu 10-400nm aralığında olan ışınlardır. İnsan gözü tarafından algılanamazlar. Güneşten gelen UV-C ışınların tamamı ozon tabakası tarafından soğurulur. UV-C ışınlar atomları iyonize edebilecek enerjiye sahiptirler ve canlılara zarar verebilirler.”

UV-C lamba seçiminde temel parametrelere değinen konuşmacı, lambanın enerji değeri, yoğunluk faktörü, lamba dozu, hayatta kalma oranı gibi başlıklarda bilgiler aktardıktan sonra iklimlendirme tesisatında havanın UV-C kullanımı ile organizmalardan arındırılması ve klima santralleri serpantinleri ve drenaj tavalarının yüzey temizliğinde UV-C kullanımıyla ilgili bilgiler verdi.

Atalay, UV-C lambaların yüzey temizliği faydaları hakkında; “Biyolojik kirlenme, hem organizmaların oluşumuna ortam yaratır hem de hava akış direncinin artmasına fan enerji tüketimlerinin yükselmesine sebep olur. Aynı zamanda ısı transferi kötüleşerek verimsiz çalışır. UV-C, biofilmin önüne geçerek bataryadaki basınç düşüşünü azaltır ve ısı transfer verimliliğini artırır. Aynı zamanda bakteri, virüs, mantar ve alglerin oluşumunu engeller” dedi.

UV-C lamba kullanımında dikkat edilmesi gereken noktaları anlatan Atalay, hava kanalında lamba seçim örneği ve seçim çıktısı paylaştı. Katılımcıların çok yoğun ilgi gösterdiği soru-cevap bölümünün ardından webinar tamamlandı.

Webinar soru cevap:

Soru: Hepalarda veya diğer filtrelerde biriken Covid 19 Virüsleri 3 gün kullanılmaz ise virüsler ölür mü?

Cevap:Korona Virüs yüzeylerde 3 güne kadar varlığını sürdürebilir. Korona virüs canlı değildir. Sadece canlı bir hücre içerisine tutunduğunda canlı hale gelir ve üremeye başlayabilir. Son çalışmalar 3-5 gün arsında yüzeylerde varlığını sürdürebildiğini göstermektedir.

Soru: Bahsi geçen test raporları sadece lamba için mi? Kurulmuş bir sistemin testi nasıl olmalı?

Cevap:Test raporları UVC lambalar için olup teknik olarak uygun kurulmuş bir sistemde test yapılır. UVC lambanın test raporu olması kurduğunuz sistemin doğruluğunu teyit etmez. Sistemin de doğru kurulmuş olması gerekir.

Soru:UV-C lambalar sadece HVAC sistemlerinde değil, farklı ekipmanlarda da kullanılmakta. Sağlık bakanlığı UV lamba ile donatılmış ekipmanlarda bir kontrol/onay süreci başlattı, bu konuda görüşünüzü alabilir miyiz.

Cevap: Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğünün bu konuda bir genelgesi var. Bu genelge de kontrol ve onay sürecinin nasıl yapılacağını anlatıyor. Kontrollerin onaylı firma ve merkezler tarafından yapılması gerekir.

Soru: Anlaşılır ve sıkmayan sunumunuz için teşekkürler. Klima santrallerine yerleştirilme UV-C için sahada santral sızdırmazlığı nasıl kontrol edilmekte bildiğiniz gibi eurovent sertfikası ile sızdırmazlık sertifikası alınsa dahi sahada birleştirme esnasında sıkıntılar yaşanmakta. 2. sorum UV-C yerleştirildikten sonra herhangi bir test yapılıyor mu?

Cevap: Klima Santrallerinin Eurovent sertifikalı olması yeterlidir. Santral birleşim yerlerinde olabilecek bir sızma ihmal edilebilir. Küçük ışık sızmaları sorun teşkil etmeyecektir. 2. sorunun cevabı; UVC montajından sonra radyometre ile ışın dozu testi yapılabilir.

Soru: Kanal içi Uvc hava dezenfeksiyon sistemlerinin etkinliği tam olarak nasıl belirleniyor?

Cevap: Kanal içi UVC uygulamalarında seçim çıktısında UV ışın dozu, hava hızı ve hava debisi mutlaka belirtilmelidir. Seçim çıktısında 2730 µWsn/cm² değeri teyit edilmiş ise dezenfeksiyon için yeterlidir.

Soru: Hocamızın sunumuna çok teşekkür ederiz. Sizlere de çok teşekkür ederiz İrfan Bey. Sorum; Anti mikrobiyel koruma için işlem görmüş filtrelerle birlikte UV-X filtreye de ihtiyacımız konusunda hocamızın görüşleri nelerdir? FUV-C diğer kimyasal kaynak kontrolleriyle birlikte kullanılabilmesi açısından görüleri nelerdir?

Cevap: Yaygın kullanım alanında UV-X filtre kullanımına rastlamadım. Sadece sağlık sektöründe kullanıldığını biliyorum. İhtiyaç olduğunu düşünmüyorum. Far UV-C doğru kullanıldığında diğer kimyasal kaynaklar ile beraber kullanılabilir. Far UV-C cihazlarının UV ışınları ile kimyasallara nasıl bir tepkime vereceği kontrol edilmelidir. Ashrae Chapter 17 Tablo 2 de UV ışınlarının kimyasallara etkilerini görebilirsiniz.

Soru: Teşekkür ederim. Bipolar İyonization ile birlikte veya ayrı ayrı kullanılması halini de değerlendirebilir misiniz?

Cevap: Ayrı Ayrı kullanıldığı uygulamalar vardır. Ancak birlikte kullanıldığını görmedim. 2 sistemin birbiriyle etkileşimine bakmak lazım.

Soru: uv ışınları hepa filtelere zarar verir mi

Cevap: Hepa filtre malzemesi önemlidir. Ashrae Chapter 17 Tablo 2 de UV ışınlarının zarar verdiği malzemeleri görebilirsiniz.

Soru: Bu gibi UV cihazların tasarımında ve tasarım sonrasında Biyosidal Belge Alma zorunluluğu var mı? Bu sene UV Cihazlara kapalı olsun açık olsun Biyosidal Belge Alma zorunluluğu getirdiler. Bu konuda bizi aydınlatabilir misiniz?

Cevap: Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü genelgesinde takip edebilirsiniz.

Soru: merhabalar sunumunuz için çok teşekkür ederim. 4 pinli gerekliliğini biraz açabilir miyiz? Bir de çap neden 15mm olmalı?

Cevap: Konu ile ilgili standartlarda 4 pinli 2 pinli olabilir aynı şekilde T5,T6 olabilir. Ancak en yaygın bulunabilir tip olarak 4 pinli 15 mm olandır.

Soru: Ampullerin Virüsü öldürdüğü biliniyor ancak kurgulanan sistemin gerçekten işe yaradığını sektörden olmayanlara nasıl kanıtlayabiliriz?

Cevap: UVGI sistem imalatçılarının akredite laboratuvarlarda yaptırdıkları test sonuçları sorgulanabilir.

Soru: Ampuller için test raporu alınabiliyor ama havayı dezenfekte ettiğine dair bir test nasıl yapılıyor veya alınabiliyor mu?

Cevap: Ülkemizde böyle bir testin yapılabildiğini bilmiyorum. Ancak UVGI sistem üreticilerinin sertifikalarını sağlayan kuruluşların test sonuçlarına bakılabilir. Amerikan üreticilerin ETL sertifikalarını sorgulayabilirsiniz.

Soru: Aile Hekimi Hasta muayene yani poliklinik odasında tavandan 30 cm aşağıya ve duvara monte edilmiş klimanın, hava çeken ızgarası önüne tavana doğru yönlendirilmiş, üstü açık, önü ve yanları kapalı bir metal kutu içine uvc lamba konularak bir sistem yapılması uygun olur mu?

Cevap: Gerekli ışın dozunun sağlanması durumunda uygun olacaktır. Sistem tedarikçisinin hesapları ile işe yaradığı teyit edilmelidir.

Soru: Covid 19 özelinde biz mühendisler airborn konusunu (özellikle aeresol yayılımı)gereğinden fazla abartmıyor muyuz? Aşı, sosyal bağışıklık ve süreç içinde belki ilaçla bu sorun 1 max. 2 yıl içerisinde çözülecek. Lakin virüsler bitmeyecek, virüslerin bitmesi için bizim öncelikle küresel iklim değişikliğine odaklanarak kaynağı kurutmamız gerekmez mi? Ekstra enerji kullanımına neden olacak her çözüm çok insan odaklı olacak ve genel sorunu ortadan kaldırmayacağı gibi problemi daha da artıracaktır, naçizane...

Cevap: Korona tip virüslerin hava yolu ile bulaştığı ispat edilmiştir. Değerli görüşlerinize katılmakla beraber mevcut fiili durumu bertaraf etmenin şu an için ispatlanmış yolu UVGI sistemleri kullanmaktır. Özellikle havalandırma sistemlerinin virüsü daha hızlı bulaştırdığı bilinen bir gerçektir. Havalandırma sistemleri ile dezenfeksiyon ve iç hava kalitesinin arttırılması daha fazla önem kazanacaktır.

Soru: Devrim bey merhaba, dönüş havası hattında UV-C ve HEPA filtre kullanım performansını değerlendirirseniz sevinirim. UV-C kullanımı seyahat edenler için de çanta içi kullanıma indirgenmiş durumda. Bu tip taşınan bir ekipman yüzeyler de etkili mi, sağlıklı mı, ozon üretmemesine dikkat edilmeli notu pratikte neyi ifade ediyor ?

Cevap: UVC ve hepa filtreyi beraber kullanmak hava temizliği için daha iy olabilir. Ancak hepa filtre yatırım maliyeti, yüksek basınç kayıpları ve belli sıklıkta değiştirme gerekliliği yatırımcı için handikaptır. UVC lambaların ozon üretmemesi tamamen ürettiği ışığın dalga boyu ile ilgilidir. Üreticinin ışık dalga boyunu sertifika ile garanti etmesi gerekir.

Soru: 2730 microwattsn/cm2 değerinin hangi kaynakta yer aldığını paylaşabilir misiniz?

Cevap: Wladyslaw Kowalski UVGI Handbook kitabında bu değer Sars-Cov-1 için verilmiştir. 2020 yılında yapılan testler ile aynı değerin Sars-Cov-2 (Covid-19) için de yeterli olduğu laboratuvar ortamında teyit edilmiştir.

Soru: Hava kanalında hava akışı lambaların bulunduğu düzleme dik mi yoksa lama eksenine paralel doğrultuda mı olmalı?

Cevap: Hava kanalında içinde UVC lambalar hava akımına paralel olacak şekilde yerleştirilmelidir.

Soru: Kanallı tip klima ile soğutma yaptığımızda ve serbest tavan emişi yaptığımızda, asma tavan içerisinde bu ışıkları kullanarak dezenfesiyon yapmak mümkün müdür ? Ne düşünüyorsunuz ?

Cevap: Kanal tipi klimalar için klima hava giriş tarafında metal bir kutu içinde lambalar yerleştirilebilir. Metal kutunun hava giriş tarafına ışın kırıcı kullanılarak ışına maruz kalmanın önüne geçilebilir.

Soru: Türkiye de yurt dışında yapılmış olan çalışmalar var mı ? Bu çalışmaları hangi laboratuvarlar yapmalı?

Cevap: Amerikan menşeili ürünler için UL sertifikalandırmasında ETL laboratuvarlarında yapılmış testler vardır. Üreticilerden temin edilebilir.

Soru: merhaba, öncelikle sunumunuz için çok teşekkürler. Nemin yüksek olmasının lamba için dezavantaj olduğunu belirttiniz, santral içinde soğutucu bataryada hava yoğuşturulduğu düşünülünce, bu noktada kullanılan UVC lambalar bağıl nem açısından nasıl değerlendirilmektedir? Özellikle havadaki nemin yüksek olduğu bölgelerde nemi alabilmek için soğutucu bataryadan hava doygun halde ayrılıp sonradan yeniden ısıtma (reheat) ile bağıl nemi düşmüş oluyor. Değerlendirmeniz için şimdiden teşekkürler.

Cevap: Soğutma bataryasının girişinde kullandığınızda nem nispeten düşük olacaktır. Ayrıca yüksek nemli yerler için teflon kaplı lambalar kullanılabilir.

Soru: Sunumunuz için teşekkür ederim. Yüzey dezenfeksiyonunda dikkat edilmesi gereken hususlarla ilgili bilgi verir misiniz?

Cevap: Yüzey dezenfeksiyonu için kontrol sisteminin yüksek hassasiyette olması önemlidir. İnsansız mahallerde yüzey temizliği yapılabilir. İnsanların ışığa maruz kalmaması önemlidir. Bu durum önlemek için SIL3 korumalı sensörler kullanılabilir.

Soru: Yoğun bakım ameliyathane ve polikliniklerde hasta veya çalışan olduğunda kullanımında sakıncalar ve öneriler nedir literatürde?

Cevap: İnsanlı mahallerde kullanılamaz. Yüzey temizliği yerine Upper Room UVC kullanılabilir. Yüzey temizliği bu tip yerlerde çeşitli kimyasallar kullanılarak yapılabilir.

Soru: UVC hepa filtre öncesinde mi konmalıdır

Cevap: Öncesi veya sonrası kullanılabilir. Hepa filtreleri korumak için lambaların filtreye bakan yüzeyinde reflektör kullanılarak koruma sağlanabilir.

Soru: Serpantin önüne yapılan uygulamalar da %99 diyerek güven vermek ve satış yapmak doğru mu?

Cevap: Serpantin önünde kullanılan UVGI sistemler sadece biyolojik büyümeyi önleyebilir. Ancak serpantin önünde yeterli mesafe var ise sistemi hava temizliği yapacak şekilde tasarlayabilirsiniz. Piyasada yaygın olarak kullanılan batarya önü uygulamalar sadece biyolojik büyümeyi önler, virüsleri inaktive etmez.

Soru: Devrim bey, UVC lambaların klima santrallerinde ve paket cihazlarda kullanımında Dr. Kowalskinin çalışmalarında belirttiği gibi %99.9 oranında virüsü öldürecek şekilde havaya 2730 MikroW.s/cm2 şeklinde bir dozlama yapmak gerekiyor mu? Cihaz içinde havanın ışığa temas edebileceği yeterli bir süre olması lazım. Cihaz içinde yeterli mesafe yoksa lamba etkisi yetersiz kalıyor. Burada sağlanması gereken kriter tek seferde %99.9 oranında virüsü etkisiz hale getirmek mi?

Cevap: Klima santrali veya paket cihazların içinde yapılan uygulamalar sadece batarya üstünde biyolojik büyümeyi önler. Dediğiniz gibi yeterli boşluk yoksa hava temizliği yapmak zordur. Işın dozunu çok fazla arttırarak yapabilirsiniz ancak efektif olmaz. Hava temizliği için boş hücre tesis edilmeli veya dönüş kanalı içinde çözmek gerekir. Taze hava santralleri için sadece biyolojik büyümeyi önlemek yeterlidir.

Soru: Merhaba UV-C ışını mahallerin dezenfeksiyonu için kullanılabilir mi? Sanırım Amerika'da insana zarar vermeyecek dalga boyunda ışınlar ile mahalde UV ışını kullanımı yapılıyor.

Cevap: Far UVC sistemler kullanılabilir. Ancak insanlı mahallerde mahallerin dezenfeksiyonu kimyasallar kullanılarak temizlenmesi daha efektifdir.

Soru: Merhaba, sunumunuz için teşekkür ederim. Klima santrali ve kanallı havalandırma sistemi/imkanı olmayan mahallerde UV-C ışınlama daha kompakt cihazların içerisinde kullanılabilir mi?

Cevap: Doğru tasarlanmış cihazlarda kullanılabilir. Havandırma sistemi olmayan yerlerde (Örnek: Okul sınıflarında) Upper Room UVC kullanılabilir.

Soru: Merhaba, Upper room UV ler hakkında ne düşünürler acaba Devrim Bey?

Cevap: Havalandırma tesisatı olmayan yerler, okul sınıfları gibi yerlerde güvenle kullanılabilir. Ürünlerin bu konu için sertifikalandırılmış olmasına dikkat edilmeli.

Soru: UV lambaların C19 öldürdüğü tespit edilen bir çalışma var mı? C19 ile grip virüsleri farklı yapıda.

Cevap: Bu tip çalışmalar vardır. Özellikle yaz aylarında Avrupa ve Amerikan üniversitelerinde yapılmış çalışmalara ulaşabilirsiniz.

Soru: UV kullanımında Hava filtresi etkisi var mı?

Cevap: Hava filtresi kullanmak UVC lambaların aşırı toz ve kirlenmeye karşı korunması anlamına gelir. Ayrıca hava kalitesini de arttıracaktır.

Soru: Upper room uvgi sistemi ile ilgili ne düşünüyorsunuz?

Cevap: Havalandırma tesisatı olmayan yerler, okul sınıfları gibi yerlerde güvenle kullanılabilir. Ürünlerin bu konu için sertifikalandırılmış olmasına dikkat edilmeli.

Soru: UV-C led ile UV-C lamba arasında farklar nelerdir. birinin diğerinden avantajları yada dezavantajları var mıdır.

Cevap: UVC Led sistemlerinin gücü daha düşüktür. Sadece batarya veya yüzey temizliği için kullanılabilir. UVC Lamba ışın dozu Led sistemlere göre çok daha yüksektir. Enerji tüketimi ve ürettikleri ışın dozunu mukayese ederek aralarındaki farkı görebilirsiniz.

Soru: Bir göğüs hastalıkları uzmanı olarak, yaklaşık 25 yıldan fazla upper room UVGİ kullanmaktayız. Tüberküloz kontrolünde dünya da olduğu gibi biz de kullandık, kullanmaktayız. Pandemi döneminde COVID için de kullanılabileceğini düşünüyorum. Sizlerin bu konudaki görüşleriniz nelerdir?

Cevap: Havalandırma sistemi olmayan yerlerde veya hasta odaları, hastane koridorlarında güvenle kullanılabilir. Montaj mesafesine ve lamba sisteminin bu duruma uygun tasarlandığına dikkat etmek gerekir.

Soru: UVC ile ozon cihazı aynı ortamda aynı anda kullanılabilir mi? Örneğin bir otel odasında dezenfeksiyon yapılırken her iki sistem aynı anda kullanılabilir mi ?

Cevap: İnsanlı ortamlar için ozon tavsiye edilmez. Ancak yüzey ve oda temizliği için kullanıldığı biliniyor. Çok dikkatli kullanmak gerekir. Ozon konsantrasyonu önemlidir. Temizlik yaptıktan sonra ozon kalıntılarını ölçmek ve bertaraf etmek önemlidir.

Soru: Hastanelerde, özellikle septik bölgelerin egzostunda kullanım zorunluluğu var mıdır? Bunla ilgili bir yönetmelik bulunuyor mu?

Cevap: Yoğu bakım ve hasta odalarının egzozunda kullanmak gereklidir. Sağlık bakanlığının bu konuda yayımlanmış bir genelgesi sanırım var. Bakmanızı tavsiye ederim.

Soru: Kanal içi yaptığınız hesabı, klima santralleri için de kullanabilir miyiz? Gözetleme camı malzemesi ne olmalı? Fİltre yüzeyi ile etkileşim nasıl oluyor? Tam sızdırmazlık sağlanmaz ise radyasyon etkisi ile son kullanıcıya zarar verir mi?

Cevap: Kanal içi uygulama ile klima santrali batarya önü uygulama hesabı farklıdır. Her ikisini ayrı değerlendirilmesi lazımdır. Tam sızdırmazlık sağlanabilir mi bilmiyorum. Ancak küçük sızıntılar tehlike yaratmaz. UVC ışınlarının kalıcı radyasyon etkisi yoktur. Gözetleme camı için UVC filtreli kaplama malzemesi kullanılması yeterlidir.

Soru: Split klimalar için kullanımını üfleme sıcaklıklarını düşündüğümüzde uygun buluyor musunuz?

Cevap: Split klimalarda virüse karşı etkili UVC kullanmak için dönüş havası üzerine monte edilebilir. Dönüş havası 22°C ve üzerindedir.

Soru: UVC + Phocatalysis sistemleri hakkında ne düşünüyorsunuz?

Cevap: UVC + Phocatalysis sistemler sadece mikroorganizmalar değil koku ve diğer kirleticiler içinde koruma sağlar. Özellikle kötü kokuların giderilmesi için tavsi edilir. Özellikle pet hayvan kokularına ve yiyecek kokularına karşı etkilidir.

Soru: Son zamanlarda sıkça karşımıza çıkan hava temizleme cihazları içerisinde kullanımıyla alakalı düşünceleriniz nelerdir acaba?

Cevap: Hava temizleme cihazları özellikle havalandırma sistemi olan mahallerde extra hava hareketi yaratacağı düşünülmelidir. Ayrıca iyi tasarlanmış olmalı ve tek geçişte inaktivasyon sağladığı garanti edilmelidir.

Soru: Ortak kullanılan mekanlarda, Restoran, Toplantı salonları, Lobi vb. ortak hacımlarda Karışım Havalı Klima sistemleri yerine Yer Değiştirmeli Havalandırma daha fazla önem kazanmıyor mu? "Yer Değiştirmeli Havalandırma" deyimi "Displacement Ventilation" karşılığında TTMD tarafından da kabul edilmiş ve REHVA'nın Rehber kitabının tercümesi yayınlanmıştır. Sektörde Deplasmanlı Havalandırma vb. isimler de verildiği görülmektedir.

Cevap: UV-C kullanımından bağımsız olarak söyleyebileceğim; havalandırma sistemlerinde özellikle Allair sisteminin ve yer değiştirmeli havalandırma sistemlerinin bundan sonrası için daha fazla tercih edilebileceğidir. Tasarımcıların bu konudaki tercihleri yatırımcı ilişkilerine bağlıdır. UVGI sistemler tüm havalandırma sistemlerine uygulanabildiği için UVGI sistemler bu konuda hangi sistemin kullanılacağına karar veremez.