Kondenstop Kaçakları İle Oluşan Mali Kayıplar

Proses veya ana nakil hatlarında oluşmuş kondensin tahliyesi kondenstoplarla yapılmaktadır. Kondenstoplar; hava, gaz ve kondensi (yoğuşan su) otomatik olarak tahliye eden fakat buharı tutan cihazlardır. Sürekli artan yakıt maliyetleri, rekabet koşulları, sağlık ve emniyet tedbirleri, çevreye karşı alınması gereken önlemler firmaları üretim maliyetlerini azaltmaya yönelik kontrol ve uygulamalara zorlamaktadır.

Buhar sistemlerinde kondenstoplar sayesinde önemli enerji tasarrufu sağlanabilir. Sistem ve prosesin verimli çalışabilmesi için oluşmuş kondensin mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde prosesten alınması ve kayıpsız bir şekilde kondens toplama noktası olan kondens tankına iletilmesi gerekir. Ayrıca kondensle oluşan flaş buhardan ısı geri kazanılır ve flaş buhar tank sistemleri kurularak, bu enerji kullanma suyu, ısıtma, radyatör suyu, duş alma suyu vb. olarak kullanılmak üzere sıcak suya dönüştürülebilir.

Kondenstoplar üç temel çalışma prensibine göre üretilirler;

1. Mekanik Prensiple Çalışan Kondenstoplar: Buhar ile kondens arasındaki yoğunluk farkını algılar ve kondensi buhar sıcaklığında tahliye ederler.
a) Ters kovalı kondenstoplar
b) Şamandıralı kondenstoplar
2. Termostatik Prensiple Çalışan Kondenstoplar: Buhar ile kondens arasındaki sıcaklık farklarını algılayarak kondensi buhar sıcaklığının altında tahliye eder.
a) Denge basınçlı termostatik kondenstop
b) Bimetalik kondenstop
c) Sıvı genleşmeli kondenstop

3. Termodinamik Prensiple Çalışan Kondenstop: Kondens ile flaş buhar arasındaki dinamik farkları algılar ve kondensi buhar sıcaklığına yakın tahliye eder.

Kondenstop Buhar Kaçağı Kontrolü

Hatalı seçim veya montaj, üretim hatası, proseste meydana gelen kimyasal veya fiziksel problemler vb. gibi birçok sebepten dolayı kondenstoplarda arıza yaşanabilir. Bu arızalar ilerleyen zamanlarda karşımıza canlı buhar kaçağı veya proses verimsizliği olarak çıkacaktır. Doğru kondenstop seçimi yapıldığında bununla beraber gerekli fiziksel ve kimyasal şartlar da sağlandığında sistemde önemli oranda enerji tasarrufu sağlanacaktır. Bu nedenle, kondenstopların üretim bandındaki diğer makinelerle aynı ciddiyette periyodik kontrol ve bakımı yapılmalıdır.
Kondenstopların kontrolü, montajının yapılması kadar önemlidir. Kondenstoplar genellikle montajı yapıldıktan sonra işletmeler tarafında bakımı ertelenen ürünlerdir. Buna karşılık mutlak surette arıza önleyici periyodik bakım programlarının içerisine dahil edilmelidirler.
Bu periyodik bakım programlarıyla öncelikle kondenstoplar kaçak ihtimaline karşı ön kontrole tabi tutulmalıdırlar. Test yöntemleri; manuel, otomatik, ultrasonik ve uzman kişiler tarafından sıcaklık, ses ölçü aleti ile yapılan kontrollerdir.

Manuel olarak kontrolde ilk olarak sistemdeki kondenstobun sonrasına 3 yollu vananın dağıtıcı prensibi ile çalışan AYVAZ KTV-10 monte edilerek vana kapalı duruma getirilir ve akışı atmosfere vermesi ile akışın gözle kontrolü yapılır. Manuel bir diğer kontrol yöntemi ise kondenstop sonrasına gözetleme camı koyularak, yine gözle akışın kontrol edilmesidir. Sistemde kondenstop öncesine monte edilecek olan kontrol gövdeleri sayesinde de yarı otomatik olarak kondenstop kontrolü yapılır. Ancak bu yöntemlerin hiç biri kondenstobun kaçak miktarına dair bilgi vermeyip yalnızca kaçak olup olmadığı bilgisini verirler.

AYVAZ uzman personeli tarafından yapılan kondenstop kontrollerinde ise Dr TRAP adlı cihaz kullanılmaktadır. Dr TRAP, sıcaklık ve ses verilerini algılayıp, değerlendirerek sonuç bilgisini ekranında “az kaçak, orta kaçak veya çok kaçak” olarak derecelendirerek kaçak miktarını vermektedir. Kontrol sonucu oluşan tüm veriler cihazın kendine ait yazılımı ile bilgisayar ortamına aktarılır. Bu veriler grafikli olarak kondenstopların tipine, çapına ve bulunduğu bölgesine göre (buhar elde ediminde kullanılan yakıt birim fiyatı cihaza girildi ise) kondenstopların toplam kaçak maliyetini (günlük, aylık, yıllık) bilgisayar ekranınızda görebilirsiniz. Buhar kaçıran kondenstoplar ile ilgili oluşturulacak teklifteki birim fiyatları sonucunda, yapılacak yatırımın geri kazanım süresi ortaya çıkacaktır.

Örnek olarak;
Arızalı ve buhar kaçıran 1/2” çapındaki şamandıralı kondenstop 6 bar basınçta, orifis tam çapında yaklaşık 18 kg/h buhar kaçırmaktadır. Günde 8 saat, haftada 5 gün ve yılda 50 hafta çalıştığını kabul edersek 36 000 kg/yıl buhar kaybı söz konusudur. Sanayi tesislerinde 1 kg buhar elde etmek için yaklaşık 0,077 NM3 doğal gaz tüketilmektedir. Bu durumda firma; 36 000 kg/yıl x 0,077 NM3 = 2772 NM3/yıl doğal gaz zararına uğrayacaktır. Bugünkü sanayi doğal gaz satış fiyatı 1TL/NM3 olarak alırsak 2772 NM3X 1TL/NM3 = 2772 TL/yıl kayıp maliyet oluşacaktır.
Diğer bir yöntemle; Kayıp Buhar Maliyeti= 36 000kg/yıl x 0,077 TL/KG =2772 TL/yıl’dır.

Yukarıdaki zarar maliyet hesaplaması işletmedeki arızalı 1 adet kondenstop için yapılmıştır. Kaçak adetleri arttıkça ciddi enerji kayıp maliyetleri oluştuğu görülecektir.

İşletmelere tavsiyemiz; buhar enerjisini tutmak için kullanılan kondenstop ürününü de, işletmenin en önemli makinesi gibi düşünüp “AYLIK-3 AYLIK-6 AYLIK-YILLIK” periyodik bakım programlarına dahil etmeleridir.

Serdar Ocaktan
Ayvaz A.Ş. Endüstriyel Ürünler Sorumlusu{jcomments on}