Yangın Damperlerinin EN 15650’ye Göre CE İşareti İle Etiketlenmesi

Standartları oluşturan ulusal otoriteler ülke koşullarını ve evrensel değerleri birlikte değerlendirirler, değerlendirmelidirler. TSE’nin birçok konuda Avrupa standartlarını ya olduğu gibi İngilizce metni ile ya da Türkçe’ye çevirerek “Türk Standardı” olarak yayınlaması bunun örneğidir. Bir sonraki adım ise ulusal yönetmeliklerin benzer şekilde oluşturulmasıdır.

“Pasif” yangından korunma yöntemlerinden olan yangın damperleri için de süreç benzer şekilde gelişmiştir. TSE, yangın damperleri ile ilgili Avrupa standartlarını aynen kabul etmiş ve bir kısmını Türkçeleştirerek, bir kısmını ise orjinal İngilizce metni ile yayınlamıştır. Bu standartlar şunlardır;

Test Standardı: TSE-EN 1366-2 (Yangına dayanıklılık deneyleri - Servis tesisatları - Bölüm 2: Yangın damperleri)
Sınıflandırma Standardı: TSE-EN 13501-3 (Yapı mamulleri ve yapı elemanları – yangın sınıflandırması – bölüm 3: bina hizmet tesisatlarında kullanılan mamuller ve elemanlar üzerinde yapılan yangına dayanıklılık deneylerinden elde edilen veriler kullanılarak sınıflandırma: yangına dayanıklı hava kanalları ve yangın damperleri)
Ürün Standardı: TS EN 15650 (Binalarda havalandırma - Yangın damperleri)

Bu standartlara ilave olarak ulusal yangın yönetmeliğimiz de (Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik) mevcuttur ve son güncellemesi Resmi Gazete’nin 09.09.2009 gün ve 27344 sayılı sayısında yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin İngilizce çevirisi de (Turkey’s Regulation On Fire Protection) yakın zamanda tamamlanmış ve yayınlanmıştır. Yönetmeliğin birinci kısım, birinci bölüm, 5-r no’lu maddesi ilgili standartları “Türk standartı, bu standartların olmaması halinde Avrupa standartı, Türk veya Avrupa standartlarında düzenlenmeyen hususlarda uluslararası geçerliliği kabul edilen standartlar” olarak tanımlar. Yönetmeliğin bu maddesi de açıkça Türkiye’nin kendi standartlarını kullanması gerekliliğini işaret etmektedir.  Bununla birlikte kendi standartlarımızı oluştururken referans alınacak normlar Avrupa normları olarak belirlenmiştir.
Bu noktada bu zamana kadar bir takım nedenlerden ötürü kullanılagelmiş normlar ile bir mukayeseye gitmek yerine yukarıda bahsedilen güncel standartların içeriklerini değerlendirmek daha uygun olacaktır.

Test Standardı: TSE-EN 1366-2
TSE-EN 1366-2 standartı, yangın damperlerinin hangi koşullar altında ve nasıl test edileceğini tarif eder. Standartta test fırının boyutları, fırın basıncı, bağlantı ve egzoz kanallarının detayları, deney numunesinin nasıl monte edileceği, gerekli ölçümlerin nasıl ve nerelerde yapılacağı vb tarif edilir. Özetle deney teçhizatı, deney şartları, deney işlemi ve deney raporunun nasıl yazılacağı ilgili çizimlerle birlikte tariflenir.

Sınıflandırma Standardı: TSE-EN 13501-3
TSE-EN 13501-3 standartı, yangın damperlerinin sınıflandırma kriterlerini tarif eder. Yangına dayanıklılık performans özelliklerini, bu performans özelliklerinin hangi koşullar altında sağlanacağını, sağlandığı durumda hangi indis ve kısaltmalarla belirtileceğini tarif eden standarttır. Standartta tarif edilen üç performans kriteri vardır. E, S ve I indisleri ile belirtilen bu performans kriterlerinin tanımı aşağıdaki gibi yapılır;

E – Integrity (Bütünlük): Yangın damperi, üzerinde bulunduğu yapı elemanının (yangın duvarı vb) bir parçasıdır ve yangın esnasında bu yapı elemanının bütünlüğünü korumalıdır, alevi geçirmemelidir. Yangın esnasında yangın duvarından beklenen yangın dayanımı, yangın damperinden de beklenir. Bir yangın damperinin bütünlük kriterini sağlanmış sayılması için damperdeki hava kaçağı maksimum 360 m³/(h.m²) olmalıdır, ancak bu değeri yakalayan yangın damperleri “E” indisini almaya hak kazanır.
S – Smoke Leakage (Duman Kaçağı): Yangın damperinin klapesi kapalı durumdayken duman sızıntısı standartta belirtilen limitleri aşmamalıdır. Standartta duman sızıntısı için belirtilen maksimum değer, -300 Pa basınç altında 200m³/(h.m²) dir. Yangın damperlerinin “S” indisine hak kazanmaları bu limit değerini aşmamalarına bağlıdır.
I – Insulation (Yalıtım): Yangın damperi, klapenin yangına maruz kalmayan tarafındaki sıcaklık artışını belli limitlerde tutmalıdır. Standartta sıcaklık artışı için belirtilen maksimum değer; farklı noktalar için 140 - 180 °C arasında değişmektedir. Hem ortalama maksimum sıcaklık artışı hem de tekil maksimum sıcaklık artışı değerleri testler esnasında belirlenir. Her iki değerde de limitleri aşmayan yangın damperleri “I” indisini almaya hak kazanır.
Ürün Standardı: TS EN 15650
TS EN 15650 standartı, yangın damperlerinden beklenen özellikleri, test metodunu ve norma uygunluk sağlayan damperlerin ne şekilde işaretleneceğini, bununla ilgili dökümantasyonun nasıl yapılacağını belirten standarttır.

Standartta yangın damperinin tanımı, yangın damperinden beklenen işlev anlatır. Yangın damperinden beklenen işlev, yangın esnasında klapesini kapatmasıdır. Yangın damperinin konstrüksiyonu, bünyesinde bulunması gereken termal kapama mekanizması, damper servomotorunun özellikleri, maksimum kapama süresi vb konular da gene bu standartta tariflenir.

Yangın damperine uygulanması gereken testler ve bu testler sonucunda yangın damperinin özelliklerinin tanımlanma prosedürü (etiketleme, dökümantasyon vb) de bu standartta anlatılır.

Yukarıda içerikleri anlatılan üç standart, bir bütünün parçalarıdır.

TS EN 1366-2 standardındaki yöntem ve koşullara göre yapılan yangın damperi testlerinde  TS EN 13501-3 standardında yer alan yukarıdaki özelliklerin sağlanıp sağlanmadığına ya da hangi ölçüde sağlandığına bakılır. Çıkan sonuçlara göre ise sırasıyla “test raporu” ve “sınıflandırma raporu” yazılır.
Sınıflandırma raporu yazıldıktan sonra test raporunu inclemeye gerek kalmaz. Zira sınıflandırma raporu, test raporunda yer alan sayısal sonuçların ne anlama geldiğini metne döken bir rapordur.
Diğer bazı standartlara uyumluluk belgelerinin aksine, EN’ye uygun yangın damperleri için tek sayfalık bir “uygunluk” belgesi verilmez. Yazılan raporda mutlaka damperin hangi indisleri ne kadar süre ile sağladığı belirtilir. “X” marka damper belirtilen tüm özellikleri “120” dakika boyunca sağlarken, “Y” marka damper sadece E – Bütünlük özelliğini “30” dakika boyunca sağlamış olabilir. Sonuçta her iki damper de EN’ye göre test edilmiş ve rapor almıştır, ancak farklı sınıfta damperlerdir; “Y” damperi, “X” damperiyle aynı işlevi sağlamaz.

Yukarıda bahsedilen testlerin tamamı bağımsız ve akredite laboratuvarlar tarafından yapılır ve ilgili raporlar da gene bu kuruluşlarca yazılır. Bu test ve raporların son ayağı ise üretilen her bir damperin tek tek etiketlenmesidir.

Laboratuvar testleri sonucu yangın damperi “tipik” olarak hangi performans kriterlerini sağladığını ispatlamış olur. Ancak üretilen her bir damperin “tek tek” etiketlenmesi damper üreticisinin başka sorumlulukları da yerine getirmesini mecbur kılar. Damper üreticisi, banttan çıkan her bir damperin laboratuvarda  test edilen damperlerle aynı özelliklere sahip olduğunu, üretimin aynı standart ve kalitede yapıldığını ispatlamak yükümlülüğündedir. Bunun için üretim sahası ve koşulları da periyodik olarak kontrol edilmeye başlanır. Yukarıda anlatılan performans testlerine ilave olan bu kontroller CEN tarafından bu yetki verilmiş sayılı bağımsız kuruluş tarafından yapılır.{jcomments on}

Trox Türkiye