Söz konusu felaketin ardından, evlerini kaybeden yüz binlerce insanın geçici olarak konaklayabileceği mesken ihtiyacının giderilmesi için, çadırlardan veya fabrikada üretilip ihtiyaç noktalarına taşınabilen konteynırlardan oluşan kentler inşa edilmektedir. Bu doküman çadır/konteynır kentlerde çıkması muhtemel yangınlara karşı can güvenliği ve mal güvenliğini sağlamada alınması gereken önlemler konusunda bilgilendirme amaçlıdır. İlgili önlemler Türkiye Yangın Yönetmeliği (Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik) ve dünya genelinde kabul gören NFPA (National Fire Protection Association) yangından korunma standartlarına göre belirlenmiştir.

Yönetmelik ve standartlar

Geçici inşaatlar ya da hareketli tesisler de dahil olmak üzere, ülkemizde inşa edilen her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan işletmelerinde alınacak yangın önleme ve söndürme tedbirleri, 27/11/2007 tarihli ve 2007/12937 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile yürürlüğe konulan “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY)” ile belirlenir. Ancak bu yönetmeliğin çadırların veya konteynırların geçici konut olarak kullanılması gibi özel durumlarda uygulanabilecek yangın güvenlik önlemlerini tariflemesi beklenmez. Bu nedenle çadır/konteynır kentlerin yangın güvenliği için bu yazıda tavsiye edilen önlemler belirlenirken, Binaların Yangından Koruması Hakkında Yönetmelik hükümlerinin yanısıra, yangın ve can güvenliğiyle ilgili her konuda oldukça ayrıntılı bilgilerin bulunabildiği ve dünya çapında güvenilirliği olan NFPA (National Fire Protection Association) kod ve standartları da dikkate alınmıştır.

Yangın ve can güvenliği kodu olarak bilinen NFPA 101’in “11.11.Tents” başlığı altında çadırlar arasındaki emniyet mesafeleri ve çadır malzemesinin yanıcılık özelliği ile ilgili bilgiler yer almaktadır. Prefabrik evler gibi yapılar ile karavanların inşasında ve bunların geçici veya kalıcı olarak birarada konumlandığı arazilerde alınması gereken güvenlik önlemleri için aşağıdaki listede yer alan diğer NFPA standartlarından yararlanılmıştır. Bu standartlarda yer alan önlemler sadece yangın güvenliği ile sınırlı olmayıp, aynı zamanda sel, fırtına ve depreme karşı alınacak yapısal önlemler ile konteynır veya karavan içindeki ısıtma ve pişirme üniteleri ile mekanik ve elektrik tesisatlar ve bacalarda uyulması gereken güvenlik kurallarına da yer verilmektedir.

NFPA 101 (2021), “Life Safety Code”
NFPA 225 (2021), “Model Manufactured Home Installation Standard”
NFPA 501 (2021), “Standard on Manufactured Housing”
NFPA 501A (2021), “Standard for Fire Safety Criteria for Manufactured Home Installations, Sites, and Communities”
NFPA 1192 (2021), “Standard on Recreational Vehicles”
NFPA 1194 (2021), “Standard for Recreational Vehicle Parks and Campgrounds”
NFPA 5000 (2021), “Building Construction and Safety Code”

Prefabrik evlerle ilgili NFPA standartlarında tarif edilen düzenlemeler, aynı zamanda ABD genelinde geçerli “CFR (Code of Federal Regulations)” adıyla bilinen federal yönetmeliklerde de yer almakta olup, 50 farklı ana başlığı bulunan bu yönetmeliklerin konutlar ve şehirleşme konusunu ele alan 24 no’lu başlığı altında (HUD – Housing and Urban Development) aşağıdaki standartlar yayınlanmıştır.

Part 3280, “Manufactured Home Construction and Safety Standards”
Part 3282, “Manufactured Home Procedural and Enforcement Regulations”
Part 3285, “Model Manufactured Home Installation Standard”

Yapı Malzemeleri ve Potansiyel Tutuşma Kaynakları

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in (Türkiye Yangın Yönetmeliği) cephelerle ilgili 27.maddesine göre, bina yüksekliği 28.50 m değerini geçmeyen binaların dış cepheleri en az zor alevlenici olmalı, yani sandviç panel olarak üretilen dış duvarlardaki yalıtım malzemesinin yangına tepki sınıfı TS EN 13501-1 standardına göre en az “C-s3,d2” olmalıdır. Yönetmeliğin bu hükmü konteynır gibi tek katlı küçük yapıları da kapsadığından, konteynır yapımında kullanılan sandviç panellerdeki yalıtım malzemelerinin en az zor alevlenici olması gerekir.

Yangın ve can güvenliği kodu olarak bilinen NFPA 101’in çadırlarla ilgili bölümüne göre, çadır malzemesi olarak NFPA 701 standardında belirtilen yakma testinden başarılı olarak geçtiği belgelenebilen alev geciktirici kumaşların kullanılması gerekir. Dolayısıyla, çadır malzemesi olarak, NFPA 701’e veya buna eşdeğer kabul edilebilecek olan TS EN 13773 gibi standartlara uygun alev geciktirici özellikte kumaşların kullanılması gerekir.

NFPA kodlarında konteynır yapımında kullanılan sandviç panellerdeki yalıtım malzemelerinin yangına tepki sınıfı da sınırlandırılmış olup, dış duvar, iç duvar ya da çatı gibi kullanım yerleri farketmeksizin alev ilerlemesi düşük yalıtım malzemeleri kullanılması istenir. Ancak NFPA kodlarında yapı malzemelerinin yanma davranışını sınıflandırmak için esas alınan test standartları (ASTM E84 veya UL 723) ülkemizde ve Avrupa’da yaygın olmadığı için, yönetmelikte referans gösterilen TS EN 13501-1 standardına göre en az “C-s3,d2” sınıfı yalıtım malzemesi kullanımı eşdeğer kabul edilebilir.

Yakıt yakan cihazlar, elektrikli ısıtıcılar, pişirme cihazları ve sigara gibi tutuşma kaynaklarının çadırlarda kullanımı konteynırlara göre yangın açısından daha risklidir, çünkü bu tür tutuşma kaynakları çadır malzemesi ile doğrudan temas edebildiği halde, sandviç panel duvarlarındaki yalıtım malzemeleri metal levhalarla kaplı durumdadır. Bu nedenle potansiyel tutuşma kaynaklarının ve elektrikli ekipmanların çadırlarda kullanımından mümkün olduğunca kaçınılmalı ve özellikle insanların çadırlarda uyku halinde olduğu sırada malzemeleri tutuşturabilecek sıcaklık üreten kaynaklar ölü durumda ve elektrikli cihazlar güç kaynaklarından çıkarılmış olmalıdır.

Konteynırlardaki sandviç panel duvarlardaki yalıtım malzemesi taşyünü veya cam yünü gibi zor yanıcı özellikte olmadığı sürece, konteynır içindeki elektrik tesisatlarının yalıtım malzemesi ile temas etmemesine dikkat edilmeli ve elektrik kablolarının sandviç panel duvarlardan geçiş noktalarında yangın oluşmasını önleyecek detaylar oluşturulmalıdır. Ülkemizde inşa edilen tüm bina, tesis ve yapılar için zorunlu olduğu gibi, konteynırlardaki elektrik tesisatları da; 4/11/1984 tarihli ve 18565 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği’ne, 21/8/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği’ne, 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği’ne ve ilgili diğer yönetmeliklere ve standartlara uygun olarak tesis edilmelidir.

Konteynırlarda ısıtma ihtiyacı için mümkünse merkezi bir ısıtma sisteminden üretilen sıcak sulu ısıtma sistemi tesis edilmeli, bunun mümkün olmadığı durumlarda elektrikli ısıtıcılar tercih edilmelidir. Yakıt yakan soba veya benzeri cihazların doğrudan konteynır içerisinde yer alması, özellikle bu mahalde uyuyan insanlar için sobanın yanar halde olmadığı durumlarda bile son derece tehlikelidir. Konteynırların uyuma maksatlı olmayan bölümlerinde soba veya benzeri yakıt yakan cihazlar kullanılması halinde, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in sobalar ve bacalarla ilgili 58.maddesinde yer alan kurallara uyulmalıdır. Sobaların üzerine kurulduğu döşeme malzemeleri arasında yanıcı yapı malzemeleri mevcutsa, sobanın altına metal kaplı tabla, mermer veya benzeri malzeme konularak kurulum yapılmalıdır. Soba borularının duvarlardan geçiş noktalarında yangın oluşumunu engelleyecek malzemeler ve detaylar kullanılmalıdır. Odada baca yok ise soba borusu; sac konan pencereden çıkarılıp, saçaktan 25 cm açıkta ve 50 cm yüksekte ve ucunda şapka kullanılarak kurulmalı, boruların birleştiği yerler çember ile kapatılıp, bu çemberden duvar ve tavana bağlanmak suretiyle, birbirinden ayrılması ve devrilmesi önlenmelidir. Kullanım sırasında soba kapakları açık bırakılmamalı, altında ve yanlarında odun, çıra, kömür, kibrit, benzin, gaz ve benzeri yanıcı ve parlayıcı madde bulundurulmamalıdır. Sobanın içindeki ateş, gerektiğinde kapaklı mangala alınmalıdır. Sobalar kullanılmadığı mevsimde kaldırılmalı veya kapaklar açılmayacak şekilde telle bağlanmalıdır.

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in 109.maddesinde LPG tüplerinin kullanımıyla ilgili hükümleri yer almakta olup, bu kapsamda LPG tüplerinin ve bu tüplerle birlikte kullanılan cihazların uyuma mahallerinde bulundurulması yasaktır. Bu nedenle konteynırlarda pişirme ihtiyacı için öncelikle elektrikli pişirme cihazları tercih edilmelidir.

Konteynırların uyuma maksatlı olmayan bölümlerinde LPG yakan pişirme cihazlarının kullanılması halinde, tüp ile cihaz arasında; bağlantı noktaları kelepçe ile sıkılmış en fazla 150 cm uzunluğunda ilgili standartlara uygun eksiz hortumlar kullanılmalıdır. Tüplerin değiştirilmesinde gaz kaçaklarının kontrolü için bol köpürtülmüş sabun kullanılmalı ve kesinlikle ateş ile kontrol yapılmamalıdır. Boş tüplerin dolu tüplerle değiştirilmesi, tüp satan bayilerin eğitilmiş elemanları tarafından ve bayilerin sorumluluğu altında yapılmalıdır. LPG tüpleri dik konumda kullanılmalı ve tüplerinin konteynır içinde bulundurulması kaçınılmaz ise, tüpün bulunduğu bölümün havalandırılması sağlanmalıdır. Tüplerin konulduğu yerin doğrudan doğruya güneş ışınlarına maruz kalmaması ve radyatörlerin, soba veya benzeri ısıtıcıların yakınına tüp konulmaması gerekir.

Konteynır içindeki pişirme ve ısıtma cihazlarının yakınında ve etki alanında kolayca tutuşabilecek yapı malzemeleri ve iç kaplamalar kullanılmamalıdır.

Çadırlardan/Konteynırlardan Çıkışlar

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’e göre bodrum katlar dahil 4 katı geçmeyen konutlar ile tek evler, ikiz evler ve sıra evler gibi konutlarda kaçış mesafesi aranmaz ve tek çıkış yeterli görülür.

NFPA kod ve standartlarında ise yağmurlama (sprinkler) sistemi ile korunan konutlar hariç olmak üzere tek katlı yapılar dahi olsa, konutların herbir yatılan birimi için, konut giriş kapısına normal ulaşım güzergahına alternatif olarak yatılan birimden bir pencere ile sokağa veya balkona geçiş yapılmasına eşdeğer veya daha iyi kabul edilebilecek bir alternatif kaçış yolu olması istenir.

Çadırlar/Konteynırlar Arası Mesafe

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’te binalar arasındaki emniyet mesafeleri daha ziyade akaryakıt istasyonları ya da yanıcı parlayıcı sıvılar gibi tehlikeli maddelerin depolandığı tanklar ve depolama binaları için tarif edilmiş olup, konut olarak kullanılan konteynırlar arasındaki mesafe için doğrudan bir değer tanımlanmamıştır.

Konuyla ilgili olarak NFPA kodlarında verilen bilgiler ışığında, gerek çadırlar arasında gerekse dış duvarlarında yangın dayanım özelliği bulunmayan konteynırlar arasında en az 3 m mesafe bırakılmasını önermekteyiz.

İtfaiye Araçları için İç Ulaşım Yolları

İtfaiye müdahalesi ile ilgili kurallar yerel itfaiyelerin ihtiyaç ve alışkanlıklarına göre belirlenmelidir. Bu nedenle konteynır kentlerdeki iç ulaşım yolları yönetmelikteki (BYKHY) kurallara göre tasarlanmalıdır. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’in binaya ulaşım yollarıyla ilgili 22.maddesine uygun olarak, herbir konteynırın dış cephesinin herhangi bir noktasından itfaiye araç yolunun en yakın noktasına kadar ölçülen yatay mesafenin 45 m’yi geçmemesini sağlayacak şekilde iç ulaşım yolları tasarlanmalıdır. Ayrıca itfaiye araç yollarında olağan genişlik en az 4 m (çıkmaz sokaklarda en az 8 m) ve serbest yükseklik en az 4 m olmalıdır.

Çadır/konteynır kent olarak düzenlenecek yerlerde, itfaiyeye yangın ihbarı yapıldıktan sonra en yakın itfaiye istasyonundan bölgeye en uzun geliş süresinin kentteki nüfus yoğunluğuna bağlı olarak 3 dk ile 6 dk arasında olması amaçlanmalı ve yerel itfaiyelerden görüş alınarak gerekirse çadır/konteynır kent alanında yangına müdahale aracı ve müdahale eğitimi almış personel bulundurulmalıdır.

Yangın Algılama ve Söndürme Ekipmanları

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’e göre konut olarak kullanılan bir konteynırda, taşınabilir söndürme cihazı dışında bir söndürme ekipmanı tesis edilmesi zorunlu değildir. Benzer şekilde yangın ihbar butonu ve flaşörlü siren gibi basit yangın algılama ve uyarı ekipmanları da tek katlı küçük konteynırlarda zorunlu değildir.

Yönetmeliğin (BYKHY) taşınabilir söndürme cihazları ile ilgili 99.maddesine göre, konut olarak konteynırlar gibi düşük tehlike sınıfında yer alan kullanım alanlarında taşınabilir söndürme cihazlarının her 500 m2 alanda bir adet 6 kg’lık uygun tipte söndürme cihazı olacak şekilde konumlandırılması ve söndürme cihazlarına ulaşım mesafesinin en fazla 25 m olması gerekir.

Taşınabilir söndürme cihazları olarak kuru kimyevi tozlu (KKT), sulu veya köpüklü söndürme tüpleri kullanılması uygun olur. Ayrıca, konteynır kente hizmet verecek kullanım suyu hatlarına bağlı yangın dolapları tesis edilmesi başlangıç yangınlarına erken müdahale imkanı verecektir.

NFPA kod ve standartları, konut olarak kullanılan prefabrik evler ve konteynırlar için dahi, tasarımında, montajında ve işletmesinde basitleştirmeler yapılarak daha kolay uygulanabilir hale getirilmiş olan sprinkler sistemini ve duman dedektörlerini zorunlu kılmaktadır. Bu tür konutlardaki sprinkler başlıklarının doğrudan konteynıra hizmet veren kullanım suyu hattından bir vana ile ayrılmaksızın alınan plastik branşman borularına monte edilmesine, ıslak hacimler gibi düşük riskli mahallere sprinkler başlığı konulmamasına ve sistemde onaylı olmayan sprinkler başlıklarının dahi kullanılmasına izin verilmektedir. Benzer şekilde konteynır içindeki duman dedektörlerinin, minimum olarak herbir yatılan odayı ve yatılan odalara geçilen koridorları kapsayacak şekilde monte edilmesi ve algılama yapar yapmaz sesli uyarı sinyali oluşturacak şekilde ayrı bir pano veya kablolama olmadan pille çalışan bağımsız ekipmanlardan oluşması yeterli kabul edilmektedir.

Sonuç

Çadır/konteynır kentlerde çıkması muhtemel yangınlara karşı yaşanması olası can kayıplarını ve mal kayıplarını önleyebilmek için, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik hükümlerine uygun olarak ve aynı zamanda konuyla ilgili uluslararası geçerliliği kabul gören NFPA standartlarında verilen bilgilerden yararlanarak önerilen yangın güvenlik önlemleri yukarıda farklı başlıklar altında açıklanmış olup, kamuoyunun dikkatine sunarız.

21 / 02 /2023

İletişim:

Bu e-Posta adresi istenmeyen posta engelleyicileri tarafından korunuyor. Görüntülemek için JavaScript etkinleştirilmelidir.

https://tuyak.org.tr

+90 212 3202404